ΠΑΣΤΕΡΝΑΚ- ΜΠΡΑΟΥΝ ( Μέρος Β΄)

H "ντάτσα" του Παστερνάκ στο Περεντελνικο.

Συνεχίζω σήμερα με το κείμενο της συνέντευξης του Παστερνάκ στον ΄Αντονυ Μπράουν, όπως δημοσιεύθηκε στην "Καθημερινή", ακριβώς 52 χρόνια πριν, στις 14 Φεβρπουαρίου του 1959. Διατήρησα την ορθογραφία και τη γλώσσα του πρωτοτύπου, εκτός του τονισμού, διότι δεν έχω αυτή τη δυνατότητα στον υπολογιστή μου.

" ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΑΥΤΟ ΜΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΟΙΡΑ.

Το ηλεκτρικό τραίνο, ύστερα από έξη στάσεις, με έφερεν εις το Περεντέλνικο, το χωριό των Σοβιετικών συγγραφέων. Κατέβηκα από το τραίνο μου την στιγμήν όπου ένα φορτηγό τραίνο επερνούσεν από εμπρός μας μεταφέρον τρακτέρ εις τα παρθένα εδάφη. Επέρασα ανάμεσα από τα δένδρα που έμοιαζαν με κρουσταλιασμένες σουρβιές, από αυτές που περιγράφει ο « Δόκτωρ Ζιβάγκο». Πίσω από τα δάση μούγγριζαν αεριωθούμενα αεροπλάνα εις ένα αεροδρόμιον.
Τα έχασα όταν είδα μια καμπουριασμένη χωρική, με ατσάλινα δόντια να διασχίζη το δάσος, σέρνοντας ένα έλκηθρο φορτωμένο με καυσόξυλα. ΄Ηταν η Ρωσία του Παστερνάκ..
Η χωρική εγνώριζε τον δημιουργόν του «Δόκτορος Ζιβάγκο» και προσέφερθη να με οδηγήσει εις το σπίτι του. Αλλά προηγουμένως έβαλε το έλκηθρο στην καλύβα της, ένα δωμάτιο όλο-όλο με την αγία εικόνα της, το κρεββάτι της και στον τοίχο φωτογραφίες της οικογενείας.
Ύστερα με επέρασε μέσα από το δάσος φλυαρώντας όλο το διάστημα και ακουμπώντας στο μπράτσο μου.
Διεσχίσαμε ένα νεκροταφείον. Eπροσπεράσαμε την ορθόδοξον εκκλησίαν του Περεντέλνικο- έτσι ονομάζεται το χωριό των συγγραφέων- με τους επίχρυσους τρούλλους της και τα γαλάζια της κεραμίδια. Εις το νεκροταφείον δεν είδα κανένα τάφον που να μη έχη σταυρόν επάνω του. Μερικοί σταυροί ήσαν από πέτρα και ήσαν παλαιοί. ΄Αλλοι ήσαν μετάλλινοι σωλήνες με δύο ξύλα δεμένα σταυρωτά.
Έτσι εφθάσαμεν εις την ντάτσα" ( έπαυλιν ) του Παστερνάκ.
Εκείνη την στιγμή, ο ποιητής έκαμνε τον περίπατόν του εις το δάσος με συντροφιά τον σκύλο του. Είναι ένας άνθρωπος με αυστηρός συνήθειες: δύο ώρες περίπατος, μιάμιση ώρα μεσημβρινή ανάπαυσις, δύο ώρες γράψιμο με μολύβι σε φτηνό χαρτί.
Το σπίτι του είναι μια διώροφος αγρέπαυλις με ένα πολύ πλατύ παράθυρο, δίχως κουρτίνα. Ολόκληρο το σπίτι είναι βαμμένο με καφέ χρώμα, που έχει κάπως ξεθωριάσει. Εις τους πορφυρούς τοίχους των δωματίων του συγγραφέως, εκρέμοντο σκίτσα- γυναίκες που εθήλαζαν τα μωρά τους, ευτραφείς γυναίκες και μυώδεις άνδρες, γυναίκες της προεπαναστατικής αριστοκρατίας, με ανθοστόλιστα καπέλλα.
Τα σκίτσα ήσαν έργα του πατρός του συγγραφέως, ο οποίος διεκρίθη ως διακοσμητής μυθιστορημάτων του Τολστόι.
Ένα πελώριον πιάνο
Εις το δωμάτιον, όπου εκαθίσαμε, ο Παστερνάκ και εγώ, υπήρχεν ένα μεγάλο πιάνο! Παιδικά ρούχα ήσαν κρεμασμένα εις το σώμα του καλοριφέρ. Ένα λεπτό μάλλινο χαλί εσκέπαζε το πάτωμα, χρώματος καφέ και αυτό.
Η γυναίκα του Παστερνάκ ήταν απησχολημένη στην κουζίνα, όπου ετοίμαζε το «μπόρς». Ο Παστερνάκ ήτο πιο κοντός από ό,τι εφανταζόμουν, ευρύστερνος, με λεπτή γερακίσια μύτη, πλατειά σκούρα μάτια, συμπαθής, εγκάρδιος.
«Έκανα έναν περίπατο με τον σκύλο μου, είπε, και ελπίζω ότι δεν με επεριμένατε πολύ. ΄Εκάνατε τόσον δρόμο και οι γέροι δεν πρέπει ν΄αφίνουν τους νέους να περιμένουν».
Στην αρχή μου μίλησε για τον «Δόκτορα Ζιβάγκο» και για την απήχηση που είχε στο δυτικό κόσμο.
«Φτωχά μου λόγια! Φίλοι μου σε όλον τον κόσμο με πνίξανε με ευχαριστίες και επευφημίες. Το βιβλίο είναι σημαντικό για μένα και μου άλλαξε την ζωή και την μοίρα. Τούτο δεν μου ήταν απροσδόκητο. Το προέβλεπα, είχα το προαίσθημα ότι η ζωή και η μοίρα μου θα άλλαζαν.
« Αλλά αυτό δεν με στενοχωρεί. Το σπίτι μου, η «ντάτσα» μου ανήκει στην ΄Ενωσι Σοβιετικών Συγγραφέων,. Θάθελα να το βάψω άσπρο να φυτέψω κόκκινα και γαλάζια λουλούδια στον κήπο και να κρεμάσω στην πόρτα την επιγραφή « Οίκος Ζιβάγκο».
Αυτή ήτο η απάντησις του Παστερνάκ στην μαζικήν επίθεσιν της Ενώσεως Σοβιετικών Συγγραφέων εναντίον του, όταν ο Ζιβάγκο εδημοσιεύθη εις την Δύσιν.
Ο Παστερνάκ εξηκολούθησε: «Αλλά δεν περίμενα την έκρηξιν που προεκάλεσε το έργο μου».
«Γιατί έγραψα αυτό το βιβλίο; Δεν νομίζω ότι μπορώ να το εξηγήσω καλά ακόμη και στα ρωσικά. Το γράψιμο του ήταν για μένα ένα μικρό κομματάκι της θεωρίας της δημιουργίας.
«΄Εγραφα ποίησιν και μετά τον πόλεμον αναρωτήθηκα τι είχα δημιουργήσει,. Είπα στον εαυτό μου ότι οφείλω να γράψω ένα βιβλίο, όχι ποίημα. Η ποίησις είναι αποφασιστική, ένα σκίρτημα, ένα αίσθημα. Η ποίησις δεν είναι μέγα έργον, μέγας μόχθος. Δεν σπαταλάτε την καρδιά και τις σκέψεις σας γράφοντας ποίησι. Είσαι καλλιτέχνης και το καθήκον σου, είπα στον εαυτό μου, είναι να περιγράψης την πραγματικότητα. Είπα μέσα μου ότι οφείλω να ζωγραφήσω το παρελθόν σε πεζό λόγο, να γράψω ό,τι είδα σαν Ιστορική αλήθεια. Είπα μέσα μου ότι πρέπει να αναμίξω τις λέξεις με μιαν αγάπη για το χώμα, τη φύσι, τον χρόνο, τον λαό, να δώσω μια φιλοσοφία ζωής, αγάπης, ανθρωπισμού και της θρησκείας που είχαμε πριν από όχι πολλά χρόνια.»
Ο Παστερνάκ είναι άνθρωπος θρήσκος; « Υπό ευρείαν έννοιαν είναι θρήσκος. Η θρησκεία κατά την γνώμην μου δεν είναι απάτη, είναι μια μεγάλη λειτουργία, όχι για τον ουρανό, αλλά για την γη και τη ζωή. Έπρεπε να γράψω για τις δυνάμεις που κάνουν τη ζωή ωραία- για την αγάπη, τη νίκη, την επιτυχία, να δείξω τα χρώματα του κόσμου.
«Είμαι χρωματογράφος και το χρώμα με έκαμε να ιδώ όλα τα καλά πράγματα και πιστεύω ότι τα χρώματα που εχρησιμοποίησα στον «Ζιβάγκο» είναι αληθινά.
«Η Καινή Διαθήκη έχει για μένα μεγαλύτερη σπουδαιότητα από την Παλαιάν Διαθήκην». Η Καινή Διαθήκη απευθύνεται στο μέλλον».
Ο Πατερνάκ μίλησε και για το επικό ταξίδι με το τραίνο που έκαμεν ο νεαρός Ζιβάγκο, για την πείρα του από την ρωσικήν Επανάστασιν.
«Τα τραίνα ήσαν ένα κομμάτι της ιστορίας του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνος στην Ρωσία και εξακολουθούν να είναι. Αγαπώ τα τραίνα. Ιδού διατί περιέγραψα στον «Ζιβάγκο» ένα μεγάλο ταξίδι με τραίνο, παρ΄όλον ότι εγώ προσωπικώς ουδέποτε έκανα τόσο μακρό ταξίδι την εποχή της Επαναστάσεως.
«Παρ΄όλον ότι το βιβλίο μου είναι ένα κομμάτι της ζωής μου, του παρελθόντος μου, της πείρας μου, των πεποιθήσεών μου προσωπικώς δεν έλαβα μέρος στις μεγάλες μετακινήσεις της Επαναστάσεως – τις μετακινήσεις ολοκλήρων λαών, από το ένα άκρος της Ρωσίας στο άλλο, με το ρεύμα της Επαναστάσεως. Εγώ εζούσα εις την Μόσχα, αλλά σε μια Μόσχο που υπέφερε από την πείνα και τις επιδημίες»/
Ποια ήταν η Λάρα; Ευρίσκεται στη ζωή;
« Η Λάρα ζη. Είναι μια μεγάλη φίλη μου τα τελευταία δέκα χρόνια. Με εβοήθησε στα δοκίμια του βιβλίου μου, στη ζωή μου, σ΄αυτά τα θλιβερά γεγονότα με τις αρχές. ΄Εμεινε στη φυλακή πέντε ολόκληρα χρόνια και εξακολουθεί να υποφέρη επειδή είναι φίλη μου. Αισθάνομαι ότι είμαι μια ενόχλησις στην κοινωνία.
Φιλοσοφία
«Στα νειάτα μου δεν υπήρξε καμμιά Λάρα. Δεν υπήρχε μια τέτοια γυναίκα που να θυμίζη τόσο την Μαρία τη Μαγδαληνή. Η Λάρα της νεότητός μου είναι η πείρα, η Λάρα των γηρατειών μου είναι ζωγραφισμένη στο πνεύμα μου με το αίμα της και τη φυλάκισί της»
Ο Παστερνάκ φιλοσοφούσε. Καταλαβαίνετε τον χαρακτήρα και την φύσι της κοινωνίας στην οποίαν ζώ. Η κατάστασίς μου είναι δύσκολη. ΄Ισως η Δύσις να υπερέβαλε την σπουδαιότητα του μυθιστορήματος μου. Αλλά τώρα με κατέχει η επιθυμία να γράψω ένα νέο μυθιστόρημα, όχι ένα ανούσιο δοκουμέντο για το Κράτος μας, αλλά ένα λογοτεχνικό έργο για τη ζωή. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό τώρα. Είμαι Ρώσος και ζώ στην Ρωσία και σκέπτομαι ότι το Κράτος θα μου δημιουργήση νέους μπελάδες, αλλά επιθυμώ να γράψω για την αγάπη, για τη ζωή στην Ρωσία και στη γή».
Τι θα απογίνουν τα τεράστια εισοδήματα που εξασφάλισε στην Δύσι από τον «Ζιβάγκο»; « Όταν η ΄Ενωσι Συγγραφέων με απεκάλεσεν Ιούδαν που επρόδωσε την χώρα του για τριάκοντα αργύρια, απεφάσισα να μην αγγίξω ποτέ τα χρήματα αυτά. Θα παραμείνουν στην Δύσι και ίσως να ζητήσω από τους ξένους εκδότας να τα δώσουν στα μέλη της οικογενείας μου που διαμένουν στην Αγγλία».
Η συνομιλία μας ετελείωσε. Ο Παστερνάκ επήγε στο γραφείο του για να μου φέρει ένα αντίγραφο του ποιήματός του «Το βραβείο Νομπέλ» και μου μετέφρασεν ένα μέρος του, ακουμπώντας στο πελώριο πιάνο του. ΄Υστερα επήγε για το «μπόρς» του και εγια τον συνηθισμένο του απογευματινό ύπνο.
Anthony Brown"

Το ποίημα
Κατάφερα να βρώ και το περίφημο ποίημα " Το Βραβείο Νομπέλ", όπως είχε δημοσιευθεί και αυτό στην Καθημερινή της 12ης Φεβρουαρίου του 1959. Η μετάφραση κατά το δημοσίευμα είναι προχειροτάτη καί άρρυθμη.

" Είμαι χαμένος, σαν θηρίο πίσω από φράχτη,
Κάπου στον κόσμο είναι άνθρωποι, ελευθερία και φως.
Ξοπίσω μου είναι η χλαπαταγή του διωγμού.
Και διέξοδος για μένα δεν υπάρχει.

Δάσος σκοτεινό στην ακρολιμνιά
Στέρφοι κορμοί πεσμένων ελατιών.
Αποκομμένος είμαι εδώ απ΄το καθε τι
Κι ό,τι θε να γινει για με το ίδιο θαναι.

Μα τι κακό είναι που έχω πράξει
Εγώ, ο "δολοφόνος" κι ο "πανάθλιος",
Εγώ που ανάγκασα τον κόσμον όλο ν΄αλαλάξη
Για της πατρίδας μου την ομορφιά.

Ομως, να, στον τάφου κοντά είμαι
Κι ο καιρός πιστεύω πως θε ν΄άρθη
Του αγαθού το πνεύμα να νικήση
Την βρωμιά την άτιμην ασκήμια.

Το ποιήμα είναι γραμμένο βιαστικά με μολύβι, και απευθυνεται εις τον έξω κόσμο. Μια φωνή εκ βαθέων που απευθυνεται στην παγκόσμια συνείδηση.