Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2009

Παρασκευή βράδυ...

Θα αρχίσω με μία κοινοτυπία, όλα στη ζωή μας κρέμονται σε μια κλωστή..
Την Παρασκευή που μας πέρασε, παραμονή της γιορτής της Παναγίας, πηγαίναμε με τον Κίμωνα στο Μάραθο. Είναι η εποχή που μαζεύουμε τις ελιές και βγαίνει το καινούργιο λάδι. Κάθε χρόνο τη χαιρόμαστε αυτή τη διαδικασία σα μικρά παιδιά και την περιμένουμε να έρθει με ανυπομονησία. Γιαυτό και δεν υπήρξαμε φρόνιμοι και δεν ακούσαμε τις μικρές φωνές που άλλα μας έλεγαν...
Κανονικά θα φεύγαμε το πρωί της Παρασκευής, διάφορες όμως δουλειές δε μας άφησαν να φύγουμε πριν τις 6.30 το απόγευμα. ΄Ημουνα αρκετά κουρασμένη και δεν είχα μεγάλη διάθεση να ταξιδέψω, αφού μάλιστα ο λιοτριβιάρης που είχαμε τηλεφωνηθεί μας είπε ότι δε θα έβγαζε το λάδι πριν το μεσημέρι της επομένης. Ο Κίμων όμως είχε τη γνώμη ότι θα ήταν καλύτερα να κοιμηθούμε στο χωριό και το πρωί με την ησυχία μας να πάμε στο λιοτριβειό.
Πλησιάζοντας την Κορινθο αναρρωτήθηκα ξανά μήπως θα ήταν προτιμότερο να γυρίσουμε, δεν επέμενα όμως και συνεχίσαμε. Οδηγούσε ο Κίμων την Εθνική οδό Αθηνών Τριπόλεως μέσα από συνεχή εμπόδια. Δεν ξέρω αν το έχετε υπόψει σας ,αλλά αυτός ο δρόμος είναι κάτι σαν της ΄Αρτας το γιοφύρι, φτιάχνεται και ξαναφτιάχνεται εδώ και δύο χρόνια ίσως και περισσότερο, πότε το ένα τμήμα πότε το άλλο. Κολωνάκια σε ανακατευθύνουν, πινακίδες σε οδηγούν και πάει λέγοντας. ΄Εχει ανοίξει και η δεύτερη σήραγγα του Αρτεμισίου, αλλά λειτουργεί μόνο μία, γιατί λέει πρέπει να ξαναφτιάξουν, να ανακαινίσουν δεν ξέρω τι ακριβώς και την παλιά. Τέλος πάντων αφού είχε τελειώνε αυτός ο μετ΄εμποδίων δρόμος και έλεγα στον Κίμωνα ότι στην επιστροφή θα έπρεπε ίσως να γυρίσουμε μέσω Πατρών, μια και σε χρόνο θα κάναμε το ίδιο, και ενώ διασχίζαμε το τελευταίο τμήμα του δρόμου την ευθεία που λέγεται "Νέα Εθνική Οδός Αθηνών Τριπόλεως", βλέπουμε το προπορευόμενο αυτοκίνητο να στρίβει απότομα δεξιά χωρίς να βγάλει φλάς και ο Κίμων αναφωνεί " Τι γίνεται εδώ!" πριν προλάβουμε να καταλάβουμε τι είχε γίνει, ένας τρομακτικός θόρυβος, ένα τρομερό τράνταγμα, δύο αερόσακοι άνοιξαν μπροστά μας και το αυτοκίνητο σταμάτησε τελικά πάνω σε μια μπάρα του δρόμου. Τι είχε συμβεί; Στο σημείο που τελειώνει η ευθεία η ούτως αποκαλούμενη " Νέα Εθνική Οδός" ενώνεται απότομα με δύο επαρχιακούς δρόμους ο ένας που βρίσκεται αριστερά οδηγεί στο βουνό και ο άλλος δεξιά στην Τρίπολη. Στο σημείο δε ακριβώς που τελειώνει ο δρόμος και ενώνεται με τους δύο επαρχιακούς δρόμους, κάποτε κάποιος εργολάβος τοποθέτησε τσιμεντένια τρίγωνη νησίδα για να βάλει κάποια πινακίδα. Σήμερα η πινακίδα δεν υπάρχει, προφανώς κάποιος άλλος ατυχής έπεσε πάνω της, υπάρχει όμως η νησίδα, χωρίς καμμία σήμανση, ούτε ανακλαστήρες ,ούτε φωτισμό, ούτε καν βαψιμο με λίγο ασβέστη που να την κάνει εμφανή. Ποιό σκοπό εξυπηρετεί είναι άγνωστο; Μάλλον χρησιμεύει ως παγίδα των ατυχών που ταξιδεύουν βράδυ. Αν προσθέσετε και τον κακό φωτισμό θα καταλάβετε γιατί έχουν γίνει ένα σωρό ατυχήματα στο σημείο αυτό όπως μάθαμε εκ των υστέρων. Εγώ πάντως εκείνο που έχω να πω είναι ότι είναι ένα ακόμη δείγμα της προχειρότητας, της επιπολαιότητας και της αδιαφορίας προς τις ανθρώπινες ζωές, να αφήνονται τέτοιες παγίδες σε δρόμους που θέλουν να λέγονται "Εθνική Οδός".
Αποτέλεσμα, δύο κατεστραμένα αυτοκίνητα, μια μπάρα του δρόμου, ο Κίμων με σπασμένο σπόνδυλο και υποχρεωτική ακινησία για έξη τουλάχιστον εβδομάδες και αν δεν χρειαστεί εν τω μεταξύ εγχείρηση και εγώ.. κακώσεις στο στέρνο, στον κόκκυγα και το πηγούνι, που σημαίνει ότι με δυσκολία κάθομαι και με πόνους προσφέρω ό,τι βοήθεια χρειάζεται ο ακινητοποιημένος Κίμων.
Θέλω όμως να μοιραστώ μαζί σας και μια εμπειρία μοναδική, γιαυτό παρά τους πόνους γράφω αυτό σημείωμα. Τη στιγμή που γινόταν η σύγκρουση είχα ολοζώντανη την αίσθηση ότι κάποιος με κρατούσε. Όταν σταμάτησε κάποτε το αυτοκίνητο και βγήκα σώα στα πόδια μου βρήκα πεσμένο ένα μικρό ξύλινο σταυρό.

Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2009

Το ιστορικό μυθιστόρημα.


Το περασμένο Σαββατοκύριακο βρέθηκα στην Πετρούπολη καλεσμένη από τη Λογοτεχνική Ομάδα Πετρούπολης « ΙΔΕΟΠΝΟΟΝ» και το πολιτιστικό περιοδικό « ΠΝΟΕΣ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ» να μιλήσω στο Πρώτο διήμερο Συνέδριο που διοργάνωναν για την Ποίηση και την Πεζογραφία.
Οι οργανωτές του συνεδρίου, λογοτεχνική ομάδα και συντελεστές του περιοδικού, είναι όλοι τους ποιητές και λογοτέχνες που τιμούν την πόλη τους την Πετρούπολη, με την ζωντανή παρουσία τους στα πολιτιστικά δρώμενα, οργανώνοντας λογοτεχνικούς διαγωνισμούς, συνέδρια και ημερίδες με θέματα λόγου και τέχνης. Το συνέδριο στο οποίο αναφέρομαι ήταν αφιερωμένο στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο και τα θέματα που συζητήθηκαν αφορούσαν τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, την παιδική λογοτεχνία, τη λογοτεχνία για νεαρούς ενήλικους αναγνώστες, την παραδοσιακή λογοτεχνία-η λογοτεχνία της Λέσβου, και φυσικά θέματα πάνω στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και στη σχέση της έμπνευσης με τη λογοτεχνία. Μέλη της λογοτεχνικής ομάδας, οι συγγραφείς και ποιητές Θανάσης Αργυρίου, Αρετή Γκιωνάκη, Νίκος Δεληγιάννης, Ιωάννα Μήλια, Κλεοπάτρα Ρισσάκη, Έλενα Σιούτη και Κώστας Συμεωνίδης.απάγγειλαν με αίσθημα και συγκίνηση ποιήματά του Ρίτσου, ενώ στο μουσικό μέρος του συνεδρίου, κιθάρα έπαιξε με πολύ αίσθημα η Μαρία Αναγνωστοπούλου, κιθαρίστα, καθηγήτρια Μουσικού σχολείου.
Ομιλητές ήταν οι συγγραφείς και ποιητές: Δημήτρης Ιατρόπουλος , Βούλα Μάστορη, Μάνος Κοντολέων, Απόστολος Γονιδέλλης, Γιώργος Κατεμής, Δημήτρης Καραμβάλης, Χρήστος Χαρατσάρης, Μιχάλης Σπέγγος και Δημήτρης Γεωργάς Την πρώτη μέρα έγινε τιμητική βράβευση του γνωστού και καταξιωμένου συγγραφέα Τάκη Χατζηαναγνώστου, για το σύνολο του έργου του.

Μια και έχω γράψει δύο ιστορικά μυθιστορήματα και άλλα δύο με κάποιες ιστορικές αναφορές, το θέμα της ομιλίας μου ήταν «Το Ιστορικό Μυθιστόρημα», ένα θέμα που βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Μετά μια σύντομη αναφορά στην ιστορία και την πρώτη εμφάνισή του ιστορικού μυθιστορήματος,εξήγησα γιατί θεωρώ την Ιλιάδα ως το πρώτο ιστορικό μυθιστόρημα και όχι το « ο Βιος του Αλεξάνδρου» του Ψευδοκαλλισθένη, όπως θεωρείται από πολλούς. Στη συνέχεια μετά από ένα σύντομο πέρασμα στους κυριώτερους εκπροσώπους του ιστορικού μυθιστορήματος από το 19ο αιώνα που ήταν ο αίνωνας της ακμής του, ως τις μέρες μας, έκανα μια σύνομη ανάλυση του τι είναι το Ιστορικό μυθιστόρημα και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του που το κάνουν να διαφέρει από τις άλλες μορφές μυθιστορήματος.
«Τι είναι όμως ιστορικό μυθιστόρημα; Ποια είναι τα στοιχεία που το κάνουν να ξεχωρίζει από τις άλλες μορφές του μυθιστορήματος; Κατά τι διαφέρει ένα ιστορικό μυθιστόρημα από ένα κοινωνικό μυθιστόρημα, από ένα αστυνομικό ή ένα ερωτικό ή από ένα μαθηματικό; Πρώτα απ όλα να πούμε ότι ένα ιστορικό μυθιστόρημα μπορεί κάλλιστα να είναι και αστυνομικό και ερωτικό ακόμη και μαθηματικό. Εκείνο όμως που το κάνει να ξεχωρίζει απ΄όλα τα άλλα είδη μυθιστορήματος, η ειδοποιός διαφορά του, είναι ότι η πλοκή του εξαρτάται ή συνδέεται με κάποιο ιστορικό πρόσωπο ή κάποια ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν σε μια δεδομένη στιγμή .Με άλλα λόγια υπάρχει σύνδεση και εξάρτηση του μύθου του έργου με την Ιστορία σε τέτοιο βαθμό που ο μύθος δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς την συγκεκριμένη ιστορική αναφορά.»
Στη συνέχεια αναφέρθηκα στις απόψεις που έχουν εκφραστεί πάνω στο θέμα κατά πόσο ο συγγραφέας ,προκειμένου να πλάσει το δικό του μύθο, είναι ελεύθερος να παίξει μέσα στην Ιστορία και να παραποιήσει ιστορικά γεγονότα ή και να αποδώσει ιδιότητες που δεν είχαν σε ιστορικά πρόσωπα . Μετά από κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα μυθιστορημάτων που οι συγγραφείς τους έχουν κάνει παρεμβάσεις ή και αλλοιώσεις ιστορικών γεγονότων εξέφρασα την δική μου άποψη σύμφωνα με την οποία δεν επιτρέπεται ούτε αυθαιρεσία εν ονόματι της «ποιητικής έμπνευσης», αλλά ούτε και στείρα προσήλωση στα γεγονότα.
«Στην πρώτη περίπτωση το μυθιστόρημα κινδυνεύει να γίνει παραμύθι και στη δεύτερη σχολικό ανάγνωσμα. Ο συγγραφέας μπορεί ερμηνεύοντας τα γεγονότα για τις ανάγκης της μυθοπλασίας να κάνει μικρές παρεμβάσεις ή και να μεταθέσει για λίγο το χρόνο κάποιων γεγονότων. Δεν νομίζω όμως ότι μπορεί να επέμβει και αλλοιώσει τον ιστορικό πυρήνα για χάρη της μυθοπλασίας. Μπορεί ακόμη και να ερμηνεύσει διαφορετικά κάποια στοιχεία του χαρακτήρα του ιστορικού προσώπου και να πλάσει μια εικόνα διαφορετική από την κοινά παραδεδεγμένη αρκεί να μην εμφανίζει την εικόνα αυτή ως αντικειμενικά ορθή, αλλά ως τη γνώμη κάποιων από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο μυθιστόρημα. Ένα ιστορικά ανακριβές ιστορικό μυθιστόρημα μπορεί να είναι κακό τόσο για τον αναγνώστη, όσο και για τον συγγραφέα. Πρώτα απ΄όλα υπάρχει ο κίνδυνος να παραπλανηθεί ο αναγνώστης και να θεωρήσει ως ιστορικά αληθή τα αποκυήματα της φαντασίας του συγγραφέα, αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας κινδυνεύει να απαξιωθεί το έργο του, που μπορεί να έχει λογοτεχνική αξία, αν ένας αναγνώστης που συμβαίνει να έχει γνώση της Ιστορίας ενοχληθεί από τις ιστορικές ανακρίβειες ή και αδυναμίες του συγγραφέα.»
Μίλησα ακόμη για το πόσο απαραίτητο είναι να μπορεί ο συγγραφέας να μεταφέρει στον αναγνώστη την ατμόσφαιρα της εποχής με την οποία καταπιάνεται.
" Εκείνο που καλείται να δώσει ο συγγραφέας είναι η ατμόσφαιρα της εποχής που αναπλάθει. Αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται εύκολα. Λέγεται πως για να γράψει κανείς καλά πρέπει να έχει βιώματα και παραστάσεις πάνω σε αυτό που γράφει. Ο συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος δεν μπορεί να έχει βιώματα σε χρόνους περασμένους, για αυτό η φαντασία θα πρέπει να αναπληρώσει το κενό της γνώσης και της μνήμης. Ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος δεν αρκεί να είναι γνώστης της Ιστορίας, αλλά να έχει την ικανότητα να μεταφέρεται o ίδιος, όσο γίνεται, στο χρόνο και το χώρο, να αισθάνεται όπως οι ήρωες του και να αντιδρά όπως θα αντιδρούσαν εκείνοι τότε. Θα πρέπει λοιπόν ο συγγραφέας όχι μόνο να ξεχάσει το χρόνο στον οποίο ζει, αλλά και τον τόπο και τις συνήθειες και τους κώδικες πάνω στους οποίους βασίζει τη ζωή του και να υιοθετήσει αυτούς μιας άλλης εποχής και ενδεχομένως ενός άλλου τόπου και αυτό που θα νιώσει θα πρέπει να το μεταφέρει στο γραπτό του για χάρη των αναγνωστών του.»
Τελειώνοντας μίλησα για την κάμψη που παρουσιάζει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το ιστορικό μυθιστόρημα και την απέδωσα σε δύο παράγοντες τον κορεσμό του αναγνώστη, δεδομένου ότι τα περισσότερα από τα ελληνικά ιστορικά μυθιστορήματα καταπιάνονται με δύο βασικά θέματα, Μικρασιατική καταστροφή και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και Εμφύλιομ αλλά και κατά κύριο λόγο στην έλλειψη ενδιαφέροντος για την Ιστορία που έχει ο μέσος ΄Ελληνας.
« Μπορεί λοιπόν ο αναγνώστης να φοβάται ότι το ιστορικό μυθιστόρημα θα είναι εξ ίσου βαρετό με ένα σχολικό βιβλίο, ότι θα τον βομβαρδίζει με πληροφορίες άχρηστες για όπλα και μάχες, χωρίς να εμβαθύνει σε ανθρώπινες σχέσεις. Φοβούμαι πως στο βάθος ίσως αυτή να είναι η εξήγηση. Σε μας τους συγγραφείς απομένει να πείσουμε τον αναγνώστη ότι η Ιστορία είναι κάτι ωραίο και το διάβασμα ενός ιστορικού μυθιστορήματος που έχει γραφτεί με σοβαρότητα και συνέπεια μπορεί να είναι ευχάριστο όσο και χρήσιμο.»
Και έκλεισα την ομιλία με μια παράκληση, με την ιδιότητα μου της αναγνώστριας ιστορικών μυθιστορημάτων, προς τους συγγραφείς που θέλουν να γράψουν ιστορικό μυθιστόρημα και αποφασίζουν να διασκευάσουν ή ανασκευάσουν την Ιστορία, να μη χαρακτηρίζουν το έργο τους ως «ιστορικό».
«Η Ιστορία είναι κάτι πολύ σοβαρό και επικίνδυνο μαζί για να αφεθεί στα χέρια κάθε ενός από εμάς να την προσαρμόζουμε στην Προκρούστεια κλίνη της γραφής μας.»

Ευχαριστώ και πάλι τους συντελεστές του συνεδρίου για την τιμή που μου έκαναν να με καλέσουν να μιλήσω στο τόσο σημαντικό πολιτιστικό αυτό γεγονός και να συγχαρώ όλη την ομάδα για το έργο που επιτελεί και ιδιαίτερα την Πρόεδρο, συγγραφέα και ποιήτρια Αρετή Γκιωνάκη, ένα άνθρωπο με φλόγα και πάθος για την ποίηση και τη λογοτεχνία. Να είσαστε πάντα καλά αγαπητή φίλοι,και να μας χαρίζετε ωραίες πνευματικές βραδιές σαν αυτές του περασμένου Σαββατοκύριακου.