Αργός Χορός

Δεν είναι η πρώτη  φορά που θα σας μιλήσω για  ένα βιβλίο  της Γιόλας Δαμιανού-Παπαδοπούλου,  ούτε θέλω να ελπίζω η τελευταία . Η Γιόλα  Δαμιανού- Παπαδοπούλου, η Κυπρία συγγραφέας που πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της στην Αφρική, είναι μια αξιολογότατη και πολυγραφότατη συγγραφέας  που υπηρετεί πολλά χρόνια  με συνέπεια και σεβασμό  όλα τα είδη γραφής και που η αξία και προσφορά της έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Με καθαρή ματιά και ευαισθησία  καταπιάνεται κάθε φορά και με ένα κοινωνικό πρόβλημα του σήμερα αλλά και του χθες. Κάθε φoρά κάτω από τον μανδύα ενός μύθου η συγγραφέας αναλύει σε βάθος και με οξυδέρκεια ανθρώπινες σχέσεις και αισθήματα, μας ανοίγει άλλο ένα παράθυρο στη γνώση της ανθρώπινης ψυχής, μας κάνει να ζούμε  και να συμπάσχουμε μαζί τους ήρωές της, αναζητώντας όπως εκείνοι τη λύση στα προβλήματά τους και τελικά την κάθαρση.

Το τελευταίο όμως βιβλίο της Γιόλας Δαμιανού Παπαδοπούλου «Αργός Χορός», εκδόσεις «Διόπτρα», προχωρεί ένα βήμα παρα πέρα. Αυτή τη φορά  έχει την τόλμη να καταπιαστεί με εντελώς  σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και ανατρέχοντας στο παρελθόν να αναζητήσει τη λύση τους. Το τραγικό γεγονός της έκρηξης το καλοκαίρι του 2011 στη Ναυτική Βάση στο Μαρί που στοίχισε τη ζωή σε  δώδεκα  ανθρώπους, ήταν ο σπινθήρας που πυροδότησε την έμπνευσή της αυτή τη φορά. Η χωρίς λόγο θυσία αθώων που είχε σαν αποτέλεσμα να  ξεσπάσει η συσσωρευμένη οργή και  αγανάκτηση του κόσμου για την έλλειψη ευθύνης εκείνων που περισσότερο όφειλαν να έχουν, αλλά και που, όπως συχνά συμβαίνει,  με την πάροδο του χρόνου  πέρασε σε δευτερο πλάνο, επικαλύφθηκε από τη ροή των γεγονότων με κορυφαία την οικονομική κρίση.

Η συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου ομολογεί πως όταν έγραφε το μυθιστόρημα  οι κραυγές των γεγονότων ήταν τόσο δυνατές, κάλυπταν κάθε άλλη σκέψη κάθε σύναισθημα,  που της ήταν αδύνατον να γράψει ο,τιδήποτε, άλλο, ούτε μπορούσε να αφήσει τα γεγονότα να ωριμάσουν  μέχρι ο χρόνος να τους δώσει τις σωστές διαστάσεις όπως κάποιοι λένε πως πρέπει να γίνεται.

Με αφορμή λοιπόν την τραγωδία στο Μαρί και κατω  σπό τη σκιά της οικονομικής κρίσης,  χτίζει το τελευταίο μυθιστόρημά της  η Γιόλα Δαμιανού-Παπαδοπούλου επιχειρώντας ταυτόχρονα μια υπέρβαση, ένα άλμα προς τα πίσω, στα χρόνια του Κυπριακού Απελευθερωτικού Αγώνα, και στα πικρά και ταραγμένα της νεοσύστατης δημοκρατίας μέχρι το πραξικόπημα και την εισβολή του ΄74.

Ο Αλέκος Γρηγοριάδης, ένας προικισμένος   καλλιτέχνης  γυρίζει στην Κύπρο από τις ΗΠΑ  έχοντας στις αποσκευές του λαμπρές περγαμηνές σπουδών στον τομέα του κινηματογράφου. Ονειρεύεται να δουλέψει στον τόπο του, να γίνει ανεξάρτητος και να παντρευτεί το κορίτσι που αγαπά. Δεν αργεί να απογοητευτεί.  Όποια πόρτα χτυπήσει τη βρίσκει κλειστή, όχι μόνο εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά κυρίως  γιατί  δε διαθέτει τα απαραίτητα «μέσα» που θα τον βοηθήσουν να σπάσει το φράγμα της πανταχού παρούσας  διαπλοκής και των διασυνδέσεων.  Ο Αλέκος άγωνίζεται να μην προδώσει τις αρχές του, δε θέλει να ζει εις βάρος των γονιών του, ούτε της γυναίκας που αγαπά,  αρνείται να υποταχθεί στο κατεστημένο, σε ιδεολογίες, φόβους και προσχήματα.  Προσπαθώντας να βρει μια διέξοδο  ξεκινά ένα πρωί, πριν ξημερώσει, να φωτογραφίσει την ανατολή του ηλίου μέσα από τη θάλασσα  σε μια περιοχή κοντά στη Λάρνακα και εκεί γίνεται μάρτυρας   της κοσμογονικής σκηνής της έκκρηξης που τάραξε συθέμελα το νησί το καλοκαίρι του 2011. Ο τρόπος που περιέγραψε τη σκηνή η συγγραφέας είναι από τις πιο δυνατές του βιβλίου, πραγματικά συγκλονίζει .

Η τραγωδία που βίωσε έντονα και η συνεχιζόμενη αδυναμία να βρεί δουλειά,  βυθίζει τον Αλέκο  όλο και πιο πολύ στην απελπισία  που γίνεται μεγαλύτερη  όταν υποψιάζεται πως η αγαπημένη του κουράστηκε  και βρήκε άλλον να τον αντικαταστήσει. Αποφασίζει,  όπως πολλοί άλλοι στην ίδια με αυτόν θέση, να φύγει από την πατρίδα του.  Και τότε, σαν από μηχανής θεός,  η γιαγιά του  Σοφία, του δίνει ένα τετράδιο με την ιστορία της ζωής της παροτρύνοντάς τον να την κάνει σενάριο.

Ο αναγνώστης ακολουθεί την ροή της  αφήγησης της γιαγιάς αλλά και τις  εμβόλιμες σκέψεις και αντιδράσεις του Αλέκου.  Η συγγραφέας καταφέρνει, χάρη στην περιγραφική δεινότητά της,  να  μας μεταφέρει στον τόπο και το χρόνο.. Ο  αναγνώστης αποκτά μια  εικόνα της ζωής και της κοινωνίας στην Κύπρο σε παλιότερες εποχές, παράλληλα όμως και σε αντιδιαστολή προβάλλεται η εικόνα της Κύπρου του σήμερα.  Μέσα από το γραπτό της γιαγιάς Σοφίας ο Αλέκος δε μαθαίνει μόνον την ιστορία της γιαγιάς του, αλλά , όπως και  κάθενας που δεν έζησε την εποχή εκείνη, την ιστορία του νησιού. Γνωρίζει πρώτα ένα  ανέμελο άτακτο κορίτσι του Βαρωσιού που μεταμορφώνεται σε νεαρή αγωνίστρια της ΕΟΚΑ που πολεμά για τα ιδανικά της ενώ παράλληλα  ο έρωτας  χτυπά την καρδιά της. Ο Αγωνας κάποτε δικαιώνεται, η  Κύπρος ελευθερώνεται, αποκτά αυτοδιάθεση. Ο έρωτας όμως της Σοφίας δε δικαιώνεται. Οι τότε κοινωνικές συνθήκες δεν της επιτρέπουν  να διαθέσει την καρδιά και το κορμί της όπως αυτή επιθυμεί. Είναι  υποχρεωμένη, όπως τόσα και τόσα κορίτσια της γενιάς της, να κάνει ένα γάμο συμβατικό  και να θυσιάσει το όνειρο και τον έρωτα στις επιθυμίες των γονιών της.  Ο δυνατός χαρακτήρας της όμως  τη βοηθάει να μη μείνει στο ρόλο της συζύγου και μητέρας, αλλά να αδράξει μόλις παρουσιαστεί την ευκαιρία να εξελιχθεί σε  επιτυχημένη επιχειρηματία. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας όμως δε σβήνει, μένει στην καρδιά της ζωντανός, σαν αργός χορός, γλυκός και οδυνηρός μαζί..

Ο Αλέκος όσο διαβάζει την ιστορία της Σοφίας  γνωρίζει μια άλλη γυναίκα από αυτή που μέχρι τότε πίστευε πως ήταν η γιαγιά του. Είναι μια γυναίκα δυνατή που δε λύγισαν ούτε ο πόλεμος ούτε  οι κοινωνικές συνθήκες. Η ιστορία της και το παράδειγμά της δε δίνουν στον Αλέκο μόνον μια ευκαιρία να γράψει ένα σενάριο για ταινία, αλλά και ένα μάθημα αυτογνωσίας, τον κάνουν να δει με άλλο βλέμμα τη ζωή του, να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του  όχι με τη φυγή όπως λογάριαζε αλλά με τη γνώση και τον αγώνα χωρίς τέλος.

Το βιβλίο με γοήτευσε και με συγκίνησε πέρα από την αδιαμφισβήτητη λογοτεχνική αξία του. Είναι αξιοθαύμαστη η δεξιότητα με την οποία η συγγραφέας μεταπηδά από το τρίτο πρόσωπο στο πρώτο πρόσωπο, η δύναμη της περιγραφής, το στήσιμο των χαρακτήρων. Ο θαυμαστός τρόπος εξ άλλου με τον οποίο  ενσωματώνει στο κείμενο, χωρίς να αλλοιώνει τη μορφή του, ντοκουμέντα, αναφορές, δημοσιεύματα εφημερίδων και σχόλια, κυρίως όμως το πρωτοπρόσωπο αφήγήμα της  γιαγιάς Σοφίας, ενεργεί σα γέφυρα που ενώνει  το χθές με το σήμερα. Χωρίς μελοδραματισμούς και περιττές αισθηματολογίες η Γιόλα Δαμιανού-Παπαδοπούλου  περιγράφοντας τα τραγικά γεγονότα στο Μαρί, ενσκήπτοντας στα σημερινά προβλήμτα που γεννά η οικονομική κρίση και θυμίζοντάς μας παράλληλα  τον Απελευθερωτικό Αγώνα, τα γεγονότα του ΄66, το πραξικόπημα και την Εισβολή ΄74,  μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πως  τα προβλήματα του σήμερα της Κύπρου έχουν βαθειές ρίζες, τραβάνε στο χθες, το πικρό και ματωμένο..

Η γραφή της Γιόλας Δαμιανού Παπαδοπούλου  μου έφερε πίσω τις εικόνες και το άρωμα της εποχής, όχι και τόσο μακρινής, της εποχής που η καρδιά μας χτυπούσε στην Κύπρο, τότε που η γενιά η δική μου, στην Κύπρο και εδώ στην Ελλάδα,  έζησε με την ελπίδα και το όραμα μιας ενωμένης πατρίδας, αλλά και την πικρή διάψευση και τον πόνο που έφερε ο πόλεμος... Η γραφή της Γιόλας τα κατάφερε όλα αυτά, να συνδέσεσει το παρόν με το παρελθόν και ταυτόχρονα ν΄ανοίξει ένα παράθυρο στην ελπίδα για το μέλλον σε όσους πιστεύουν και αγωνίζονται για τα όνειρά τους.
Το βιβλίο θα έχω την τιμή να παρουσιάσω στις 28 Μαρτίου ώρα 20.00 στο ¨Σπίτι της Κύπρου" στην Αθήνα, θα σας περιμένουμε, η Γιόλα και εγώ.