Αφορμή για τη σημερινή ανάρτηση μου έδωσε το "lapsus linguae", το ατόπημα δηλαδή του κ. Κραουνάκη σχετικά με την γλώσσα που μιλούσαν στη Βόρειο Ελλάδα πριν από την απελευθέρωση τους από τον τουρκικό ζυγό.. Δε είχα σκοπό να σχολιάσω τα λεχθέντα, Μία μόνο παρατήρηση είχα να κάνω, ότι δηλαδή θεωρώ πολύ φτωχή δικαιολογία να λέει κάποιος "εγώ, δεν είμαι ιστορικός, γλωσσολόγος κλπ. κλπ.", αλλά να θέλει να έχει και να έχει, πολύ συχνά, άποψη επί παντός επιστητού, όπως για την απεργία πείνας του Ν. Ρωμανού, τις τράπεζες και την Μέρκελ κ.α.
Μετά όμως από μια συζήτηση με παλιό φίλο Μακεδόνα, άλλαξα γνώμη. Ο φίλος μου θύμισε πως κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας στη Μακεδονία και στην ΄Ηπειρο λειτουργούσαν ξακουστά ελληνικά σχολεία, πολύ περισσότερα και απείρως πιο σημαντικά από κάποια που είχε ιδρύσει στα τέλη του 19ου αιώνα η Βουλγαρία για να προσεταιριστεί τους πληθυσμούς. Τα ελληνικά σχολεία είχαν ιδρυθεί με ιδιωτική πρωτοβουλία. ΄Ηδη από το δέκατο όγδοο αιώνα, χάρη στην οικονομική άνοδο των ελληνορθοδόξων κοινοτήτων που βρίσκονταν εκτός της τουρκικής επικράτειας, είχε παρατηρηθεί μια στροφή και άνθηση της παιδείας. Οι Έλληνες, και ιδιαίτερα οι Μακεδόνες και οι Ηπειρώτες, απόδημοι στις βορειοβαλκανικές και κεντροευρωπαϊκές χώρες, κατάφεραν σύντομα να αναδειχθούν σε σημαντικούς παράγοντες της τοπικής οικονομικής και πολιτιστικής ζωής των χωρών που τους φιλοξενούσαν. Μη ξεχνώντας όμως και τις πατρίδες που άφησαν πίσω προσπάθησαν να συνδράμουν με κάθε τρόπο στην ανάπτυξή τους, ιδιαίτερα στον χώρο της παιδείας, παρέχοντας οικονομική στήριξη σε σχολεία, πλουτίζοντας τις βιβλιοθήκες τους με εκπαιδευτικά και επιστημονικά βιβλία, από τα οποία μάλιστα πολλά τυπώνονταν σε εξειδικευμένα σε ελληνικές εκδόσεις τυπογραφεία της Πέστης και της Βιέννης, αλλά και παρέχοντας υποτροφίες σε παιδιά συμπατριωτών τους, για την ολοκλήρωση των σπουδών τους σε ευρωπαϊκές χώρες Από τα ελληνικά σχολεία που λειτουργούσαν κατά τους τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας στη Μακεδονία αναφέρω μόνο τα πιο γνωστά: της Θεσσαλονίκης (από τα τέλη του 17ου αιώνα), της Καστοριάς (από το 1705, ), της Σιάτιστας (από το 1710), των Σερρών (από το 1735), της Κοζάνης (που στα μέσα του 18ου αιώνος απέκτησε, χάρη στους «πραγματευτάδες» της, την εμπορική της σχολή), του Μπλάτσι (1761), της Κλεισούρας (1775), της Νάουσας και της Έδεσσας (1773), του Μοναστηρίου, και άλλα πολλά μικρότερα που δε με παίρνει ο χώρος να απαριθμήσω. Τέλος το 1748 άρχισε να λειτουργεί στο Άγιον Όρος, το πολύ σημαντικό εκπαιδευτικό ίδρυμα του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού, η γνωστή «Αθωνιάς Ακαδημία».
Το επίπεδο της παρεχόμενης παιδείας ήταν ιδιαίτερα υψηλό όπως μαρτυρούν πηγές της εποχής.
Οι περισσότεροι, λόγιοι και εκπαιδευτικοί που εργάσθηκαν στα σχολεία αυτά είχαν σπουδάσει σε ελληνικά και ξένα εκπαιδευτήρια της Δυτικής και της Κεντρικής Ευρώπης. Φωτισμένοι δάσκαλοι, πραγματικά δάσκαλοι του γένους, δίδαξαν την ελληνική γλώσσα και παιδεία. Δάσκαλοι του Γένους, όπως ο Δ. Μαρούλης στις Σέρρες, αλλά και αφανείς, όπως η κυρία Ηλέκτρα η δασκαλίτσα στα "Μυστικά του Βάλτου", και ο Γεώργιος Καραμανλής ο πατέρας του Κων. Καραμανλή, κράτησαν τη φλόγα άσβεστη μέσα σε συνθήκες ιδιαίτερα επικίνδυνες, κάποιοι μάλιστα πλήρωσαν και με τη ζωή τους, Διωγμοί, δολοφονίες, καταστροφές περιουσιών ήταν τα όπλα της βουλγαρικής προπαγάνδας.
Αυτά δεν τα άκουσε ποτέ ο κ. Κραουνάκης ή ο φίλος του όταν έλεγε πως πριν την απελευθέρωση στη Βόρεια Ελλάδα μιλούσαν βουλγαρικά και πως δεν καταλάβαιναν ελληνικά; Με τι μαθητές άραγε λειτουργούσαν αυτά τα ελληνικά σχολεία;
Με αφορμή τα παραπάνω θυμήθηκα ένα αδελφικό φίλο του παππού μου, τον Μακεδόνα Αθανάσιο Αργυρό, τον "μπαρμπα Θανάση" όπως τον έλεγαν η μητέρα μου και τα αδέλφια της. Ο Αργυρός υπήρξε μια πολύπλευρη προσωπικότητα, δικηγόρος, πολιτευτής, δημοσιογράφος αλλά και δάσκαλος. Γεννημένος στη Νιγρίτα Σερρών, στα 1859 την εποχή που ήταν ακόμη τουρκική επικράτεια, υπήρξε ένα από τα παιδιά που ευτύχησαν να έχουν ελληνική παιδεία μέσα στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία. Υπήρξε μαθητής του Διδασκαλείου του "Μεγάλου του Γένους Δασκάλου"Δ. Μαρούλη. Στη συνέχεια σπούδασε στην Αθήνα και στη Γερμανία. Υπήρξε πρωτεργάτης του Μακεδονικού αγώνα και ενθουσιώδης εθναπόστολος. Εζησε στην Αμερική οκτώ χρόνια και εργάστηκε ως δημοσιογράφος ακατάπαυστα και με θέρμη για τα ελληνικά θέματα. Όταν ξέσπασε ο Ελληνοτουρκικός και λίγο αργότερα ο Ελληνοβουλγαρικός πόλεμος, κατάφερε να συγκεντρώσει με εράνους το ποσό του ενός εκατομμυρίου δολαρίων και να βοηθήσει στη συγκέντρωση 50.000 αλκίμων Ελλήνων εθελοντών, μεταξύ των οποίων υπήρξε και ο μικρός αδελφός του παππού μου Λεωνίδας . Μετά τη λήξη του πολέμου ο Αθανάσιος Αργυρός επέστρεψε στην Ελλάδα και στις πρώτες ελεύθερες εκλογές εκλέχθηκε βουλευτής Σερρών. Το 1922 στην κυβέρνηση του Δ. Γούναρη, έγινε υπουργός Γεωργίας και πρωτοστάτησε «για μια Αθήνα πράσινη».Το 1926- 1928 στην Οικουμενική Κυβέρνηση του Αλ. Ζαίμη ανέλαβε Υπουργός Παιδείας. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την εκτέλεση του Δημ. Γούναρη, η πλειοψηφία των βουλευτών του Λαϊκού κόμματος τον υπέδειξε ως υποψήφιο για την διαδοχή στην αρχηγία του Λαϊκού κόμματος, πρόταση όμως που δεν αποδέχτηκε για λόγους μετριοφροσύνης αλλά και γιατί δεν είχε την ανάλογη οικονομική επιφάνεια. Αντίθετα πρωτοστάτησε να εκλεγεί ο Παναγής Τσαλδάρης.
Πέθανε το 1941 φτωχός, όπως ήταν πάντα, στο Βόλο,
Σε αυτόν το φωτισμένο άνθρωπο, χρωστάνε η μητέρα μου και τα αδέλφια την ελληνικότητά τους. ΄Ηρθαν στην Ελλάδα από την Αμερική το 1920, αμερκανάκια που δε γνώριζαν ελληνικά ούτε ελληνική ιστορία και κάτω από τη σοφή καθοδήγηση του "μπαρμπα Θανάση" και της προσφυγοπούλας δασκάλας από τη Σμύρνη, διδος Αργυρώς, έγιναν σωστοί ΄Ελληνες αριστούχοι του Αρσακείου και του Βαρβακείου σε σημείο μάλλιστα που η θεία μου Ειρήνη να είναι η πρώτη "Ιφιγένεια" που παίχτηκε από το Αρσάκειο στο πρωτότυπο κείμενο,
Ο "μπαρμπα Θανάσης" ήταν βαθύτατα ΄Ελληνας, και μιλούσε θαυμάσια ελληνικά απ΄ό,τι άκουγα τη γιαγιά μου να λέει. Υπήρξε και αυτός ένας κρίκος στη μακριά αλυσίδα των Ελλήνων που διακήρυσσαν την ελληνικότητά τους όπου και αν βρίσκονταν.Ας θυμηθούμε πως ο καρδινάλιος Βησσαρίων στη Δύση προσδιόριζε τον εαυτό του " κατ αξίαν μεν καρδινάλιος, το δε γένος ΄Ελλην". Οι μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες, Αβέρωφ, Στουρνάρης, Αρσάκης, οι αδελφοί Ζάππα, ο Βαρβάκης, ο καταγόμενος από το Μελένικο, σήμερα βουλγαρικό Μελνικ, δικαστής του Κολοκοτρώνη Πολυζωίδης, ο επίσης από το Μελένικο, αναμορφωτής του θεάτρου, ιδρυτής της "Νέας Σκηνής" και δάσκαλος της ελληνικής γλώσσας της "Σίσσυ" Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, ο Στέφανος και ο Ίων Δραγούμης, ο Εμμανουήλ Παππάς, αλλά και ο πράγματι βουλγαρόφωνος ο "Καπετάν Κώττας" που πέθανε φωνάζοντας στα βουλγάρικα Ντα ζίβι Γκ(ά)ρτσια! (Ζήτω η Ελλάς), ήταν ΄Ελληνες και το διακήρυσσαν με κάθε τρόπο.
Είναι ασέβεια στη μνήμη όσων αγωνίστηκαν για αυτή την ιδέα και πολλοί μάλιστα έχασαν τη ζωή τους να τους βάζουμε ταμπέλες και να αναμασάμε ύποπτα σχόλια για να αποδείξουμε τι; Αιδώς Αργείοι.
